Toen de Dutch Design Awards twintig jaar geleden werd opgericht zag de wereld er heel anders uit. Nickelback stond bovenaan in de Top40, we werkten nog in Photoshop 8, de Blackberry was de ultieme ‘smartphone’ en Hyves moest nog uitgevonden worden. In de wereld van design, technologie en innovatie is twintig jaar een eeuwigheid.

Twintig jaar Dutch Design Awards heeft geresulteerd in een prachtig archief van projecten die, als je een beetje uitzoomt, een heel goed beeld geven van de ontwikkeling van ons vakgebied in verschillende disciplines. Ik schrijf dit als voorzitter van de Data & Interaction categorie, voorheen bekend als Service & Systems. Met dat digitale en innovatieve perspectief wil ik terugkijken naar drie van mijn favoriete projecten die afgelopen jaren de zijn genomineerd of bekroond. Met de kennis van nu kunnen we de projecten nogmaals beoordelen en stilstaan bij de impact die ze hebben gehad sinds het winnen van de Dutch Design Award

Toen de jury in 2013 de Fairphone bekroonde was het toestel nog maar net op kleine schaal gelanceerd. Ze konden niet voorspellen wat de impact op lange termijn zou zijn. De Fairphone is ontstaan uit een project met Waag Society. De missie was om de elektronische industrie eerlijker en duurzamer te maken, door de volledige keten onder de loep te nemen en van begin tot en met last-mile te verbeteren. Ambitieus voor een kleine Nederlandse start-up. De jury noemde dit destijds een ‘onverschrokken initiatief’. Er werd aangetekend dat de Fairphone de bestaande markt niet in z’n geheel zou vervangen, maar dat dit initiatief kon laten zien dat het wél mogelijk is om een telefoon onder eerlijke omstandigheden te ontwikkelen.

En dat is precies de Fairphone gedaan heeft. Ja, er zijn inmiddels 400.000 toestellen verkocht die zijn geproduceerd op een duurzame en eerlijke manier. Maar de echte impact is groter: een kleine challenger als Fairphone heeft grotere producenten wakker geschud en de weg geplaveid naar een duurzame transitie van de volledige industrie. Zoals oppositiepartijen in de politiek niet zelf de macht hebben, maar wel het referentiekader zó verschuiven dat de gevestigde partijen meebewegen.

De ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen van grote spelers als Apple en Samsung gaan uiteindelijk het grootschalige verschil maken. Ze zijn nog niet perfect, maar de doelstellingen zijn ambitieuzer dan ooit. En dat hebben we deels te danken aan die kleine Nederlandse startup die twintig jaar geleden op het podium stond van Dutch Design Awards.

In 2018 begonnen we langzaam aan te wennen aan de ‘subscription economy’. Een vast bedrag per maand betalen voor onze films en muziek was heel logisch in een wereld van digitale content. Maar een abonnement op een fiets? Dat was een radicaal nieuw idee in een traditionele categorie.

De magie van Swapfiets zit niet in de fiets, die is op de blauwe band na doodgewoon. Het verschil wordt gemaakt in de dienst. Een servicemodel dat dezelfde dag een vervangende fiets op locatie brengt was destijds revolutionair. Dat idee heeft inmiddels geleid tot 250.000 abonnees in 65 steden in Europa. Vorig jaar werd Swapfiets door de Financial Times gelabeld als een van de 10 snelst groeiende Europese bedrijven.

Maar de echte belofte van Swapfiets zit niet alleen in de groei en het consumentencomfort, maar in het circulaire model. Door de materialen altijd in het eigen eco-systeem te houden heeft Swapfiets de potentie om een 100 procent circulair product te leveren. Dat heeft een hoop voeten in aarde en ze zijn er nog niet, maar recent kondigde het bedrijf aan dat ze in 2025 volledig circulair zullen zijn. Het meest populaire model (Deluxe 7) is op moment van schrijven al voor 88 procent circulair.

De laatste case laat de kracht van een pivot zien. Ontwerper Alec Momont beet zich vast in een heel helder probleem: mensen die midden op straat een hartstilstand krijgen, hebben een overlevingskans van tien procent. Wanneer deze mensen binnen twee minuten gereanimeerd worden met een defibrillator kan dit percentage zeventig procent zijn. De oplossing won in 2015 een Dutch Design Award: een drone die een defibrillator op locatie aflevert en via een remote verbinding instructies geeft aan mensen die ter plekke willen helpen. Een ambitieus project en destijds een gedurfde keuze van de jury om een project in prototypefase al te bekronen met een Dutch Design Award.

Alec ontwikkelde meerdere prototypes en sloot een partnership met Philips, TU Delft en de Hartstichting. Uiteindelijk liep het droneproject stuk op Europese regelgeving. Maar Alec liet het daar niet bij en ging terug naar het probleem en de essentie van z’n oplossing: de reactietijd bij hartstilstanden verkleinen. Hij ontwikkelde een mobiele app die vrijwilligers, patiënten en defibrillators aan elkaar koppelde. Op deze manier ontstond een netwerk van vrijwilligers in het hele land die oproepbaar zijn bij een melding en geleid worden naar de dichtstbijzijnde defibrillator. Dit systeem is nu operationeel en wordt door meer dan 200.000 vrijwilligers gebruikt. 

En Alec? Die studeerde magna cum laude af aan de TU Delft, mocht een TED talk geven, kreeg aandacht van CNN & BBC en werkt inmiddels bij Apple als principal designer aan health producten zoals de Apple Watch.

Wat hebben deze projecten gemeen? Design is meer dan esthetiek. De categorie Data & Interaction bekroont ontwerpers van systemen. Ontwerpers die data als ruw materiaal gebruiken om waardevolle interacties te ontwikkelen en de kracht van technologie omarmen om ideeën ontwikkelen die eindeloos schaalbaar worden. De cases laten zien dat die schaalbare impact positief kan zijn, voor bedrijven, mensen en niet in de laatste plaats voor onze planeet.