“Een zekere mate van durf lijkt een voorwaarde”, beaamt Evelien Reich, hoofdredacteur van Elle Decoration NL en juryvoorzitter van de categorie Young Designer van de Dutch Design Awards. Maar ontwerp uit Nederland is steeds vaker collaboratief, ondernemend en ook digitaal ingesteld. Er is geen angst om technologie te gebruiken en vaak draait het meer om de creatie van duurzame systemen en het democratiseren van processen dan het ontwerpen van eenmalige producten. Gezien de beperkingen van de afgelopen achttien maanden, is deze doortastende aanpak met een gevoel voor urgentie meer welkom dan ooit.

Een goed voorbeeld van deze systeembenadering is BYBORRE Create™, genomineerd in de categorie Product. Deze ontwerptool voor het op maat maken van textiel geeft makers directe toegang tot de nieuwste breimachines en een bibliotheek vol verantwoorde garens en productiefaciliteiten. De software is gericht op het verminderen van overproductie en verspilling (die hoogtij vieren in de industrie, vooral in R&D) en het creëren van veerkrachtiger en naadlozere toeleveringsketens. Bovenal brengt het innovatie en keuze in een disfunctionele sector die nooit volledig is gemoderniseerd. Een sector waarin vezel- en garenmakers de dienst uitmaken in plaats van de creatievelingen en merken die het textiel daadwerkelijk gebruiken.

Door technologie geleide systemen die zijn ontworpen om onze planetaire voetafdruk te verkleinen, zijn ook in overvloed aanwezig onder de rest van de genomineerden van dit jaar. In de categorie Data & Interactie vinden we bijvoorbeeld Globalance World, een open digitaal platform dat de wereldwijde impact van investeringen meet. Lely Sphere (genomineerd in de categorie Product) is een vriendelijk ogende robot met rode borst die overtollige stikstof van zuivelbedrijven omzet in kunstmestvervangers. Lely Sphere is echter niet alleen een slimme oplossing voor een reëel probleem, het is ook een manier voor boeren om aan te geven dat ze hun ecologische rol spelen “Het laat voorbijgangers weten dat boeren bereid zijn te veranderen en deel te nemen aan het oplossen van het stikstofoverschot”, zegt journalist en curator Ingeborg van Lieshout, juryvoorzitter voor de categorie Product van de awards.

Als we kijken naar de genomineerden voor de awards van dit jaar, lijkt het duidelijk dat ontwerpers in Nederland worstelen met het navigeren in een wereld die duizelingwekkend snel verandert en die onstabieler lijkt dan ooit. Het is verfrissend dat deze ontwerpers niet bereid zijn om het postpandemische maatschappelijke landschap als een gegeven of als heilig te beschouwen. Ze dagen uit en stellen vragen. Projecten als Good Neighbours van het Amsterdamse Affect Lab, genomineerd in de categorie Design Research, laten zien hoe dit met flair en humor kan.

Het project onderzoekt en verkent de groeiende cultuur van privétoezicht in buurten: WhatsAppgroepen in de buurt, Ring-deurbellen, Tesla-camera’s en websites zoals Nextdoor. Uit dit onderzoek ontstaan interactieve voorstellingen waarin deelnemers kunnen ervaren hoe technologie zowel de beste als de slechtste aspecten van menselijk gedrag versterkt. Het project laat op een slimme manier zien hoe schijnbaar goedaardige technologieën kunnen leiden tot angst en paranoia, waarbij groepen het voorrecht op een ruimte claimen of anderen waarvan zij vinden dat ze er niet in passen, uitsluiten. “Good Neighbours is ontwerp dat mensen helpt elkaar te begrijpen in plaats van meningen te polariseren”, zegt Van Lieshout. “Luisteren naar en respect hebben voor mensen met verschillende opvattingen is de sleutel”, voegt ze eraan toe. Mensen verliezen zich te vaak “in een warboel van meningen die als bewijs worden gepresenteerd”.

In dezelfde geest verkent het in de categorie Data & Interactie genomineerde Smart Distancing van Jólan van der Wiel en Nick Verstand het begrip sociale afstand vanuit een speelsere hoek dan we gewend zijn. We zien laserprojecties die veranderen van een rechte lijn in kronkels als iemand te dicht bij een ander komt. Ook dit project is zich bewust van de potentiële nadelige kanten van de gebruikte (volg)technologie, maar is geïnteresseerd in het onder de aandacht brengen van de positievere functies ervan.

Maar wellicht zijn het de drie genomineerden voor de Young Designer of the Year award die de diversiteit van het aanbod van dit jaar het beste illustreren. Door haar fascinerende kledingstukken te combineren met fotografie, theater, choreografie en video, onderzoekt modeontwerper Bodil Ouedraogo bestaande koloniale verhalen en de manier waarop het westerse publiek West-Afrikaanse couture vaak degradeert tot de categorie traditionele klederdracht. Aan de andere kant van het spectrum werkt Bob Hendrikx met levende organismen om radicaal duurzame objecten en huizen te creëren. Zijn ‘levende’ grafkist verandert mensen letterlijk in voedsel voor planten. Ook de derde genomineerde in deze rubriek, Audrey Large, opereert op de grenzen van verschillende disciplines. Haar werk brengt ons in toekomstige sferen en vervaagt de grens tussen het echte en het visuele. Ze onderzoekt het potentieel van digitale beeldmanipulatie bij het creëren van objecten voor onze materiële omgeving. Large zegt dat ze “geen hiërarchie ziet tussen het ontwerp van het bestand en de fysieke uitkomst” en de jury was zeer gecharmeerd van haar ongedwongen aanpak. “Audreys werk heeft een edge”, zegt Reich, “ze laat de algoritmen waarmee ze werkt bepalen wat de stukken uiteindelijk worden. De onwerkelijkheid is het punt. En daarmee creëert ze een nieuwe vormtaal die niet gehinderd wordt door een vooropgezet idee van hoe een meubel eruit zou moeten zien.”

Het is deze openheid voor experimenten en kruisbestuiving die de bijdrage van Large en die van alle andere genomineerden dit jaar zo grensverleggend maakt. Het Nederlandse ontwerplandschap zit niet stil. Het streeft er voortdurend naar om de wereld die het om zich heen ziet te begrijpen en op zijn kop te zetten. Dat kan alleen maar een goede zaak zijn.