Data heeft niet bepaald een goede reputatie. Denk aan data en je denkt waarschijnlijk aan schandalen, datalekken, gehackte verkiezingen en banners die je blijven achtervolgen. Data staat op je harde schijf, op de cloud, straks ergens in Zeewolde. Soms is het van jou, soms van big tech, en soms juist van ons allemaal. Wat in ieder geval zeker is, is dat onze wereld draait op data. De meest waardevolle bedrijven ter wereld zijn zo machtig geworden omdat ze als geen ander begrijpen hoe ze waarde kunnen creëren uit grote datasets met persoonlijke informatie. 

Met de opkomst van nieuwe technologieën worden we altijd geconfronteerd met de vraag hoe we ons zullen verhouden tot de mogelijkheden die deze technologieën ons bieden. Is alles wat kan ook wenselijk? Welke afspraken maken we hierover als maatschappij? En waar liggen kansen om technologie in te zetten voor mens en natuur? Technologie is in essentie neutraal. Het is aan ons om te bepalen hoe we ons gereedschap inzetten. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor een nieuwe generatie ontwerpers, die de verantwoordelijkheid op zich nemen om de interactie met data en technologie zorgvuldig vorm te geven.

Tijdens mijn studie leerde ik over ‘human-machine interaction’. Daar was al duidelijk dat we als ontwerper een intermediaire rol hebben tussen mens en machine. Met ons onderzoek en ontwerpoplossingen zoeken we naar een harmonieuze samenwerking. Daar komt ook een verantwoordelijkheid bij kijken; het is aan ons om de mogelijkheden van vandaag om te zetten in positieve systemen en ervaringen. Het is aan ons om techniek voor mensen te laten werken, en niet andersom. 

Daarom is het belangrijk dat er binnen Dutch Design Awards, met toch veel ‘traditionele’ categorieën als Fashion, Habitat en Product, een podium is voor ontwerpers van interactieve installaties en interfaces. Ontwerpers die om kunnen gaan met grote datasets, krachtige algoritmes en nieuwe interactieve technologie. Moderne Da Vinci’s die visionair, engineer en vakman ineen zijn. Of collectieven die dat bij elkaar brengen, want de ouderwetse one-man-show bestaat niet meer bij zulk multidisciplinair werk.

In haar TED-talk laat Tanya Berger-Wolf ons zien hoe een onderzoeksgroep AI inzet om publiek beschikbare foto’s en video’s te analyseren om de populatie van wilde dieren in kaart te brengen. Daarmee wordt essentiële data verzameld om beschermde diersoorten te beschermen.

Een goed voorbeeld van een bedrijf dat z’n verantwoordelijkheid neemt, geheel in lijn met diens missie is Volvo: jarenlang hebben automakers veiligheidstesten uitgevoerd met enkel mannelijke test dummies. Daarmee is de veiligheid van auto’s niet geoptimaliseerd voor de andere helft van de wereldbevolking. Volvo deed dat wel maar besloot hier niet een concurrentievoordeel van te maken. Het automerk publiceerde in plaats daarvan alle testdata open source in het Volvo E.V.A. initiative.

En de winnaar van de eerste Data & Interaction – Dutch Design Award kan uiteraard ook niet ontbreken: Clever Franke ontwikkelde voor de Zwitserse private bank Globalance een digitaal platform waarmee de wereldwijde impact van investeringen inzichtelijk gemaakt worden. Een interactieve datavisualisatie laat investeerders zien hoe ze positieve invloed kunnen hebben met het kapitaal dat ze beleggen. Dit open platform dat voor iedereen beschikbaar is, laat transparant zien welke grote bedrijven bijdragen aan de klimaatdoelen en welke niet.

Data is een krachtig instrument. De impact van grote datasets, zelflerende algoritmes en de mogelijke invloed, is lastig te overschatten. De afgelopen jaren zijn we vooral geconfronteerd met voorbeelden die laten zien hoe deze kracht voor financieel gewin ingezet wordt. Daarom is het nu tijd dat we ons richten op voorbeelden die écht waarde toevoegen voor mens, maatschappij en natuur, en daar voorbeeld aan nemen. Hopelijk kunnen we daar met de categorie Data & Interaction een bescheiden bijdrage aan leveren. 

Daniël Sytsma is voorzitter van DDA-categorie Data & Interaction